Xe điện với xe xăng: Công bằng xã hội khi người nghèo không đủ tiền chuyển đổi

1. Giấc mơ “xanh” và nỗi lo thực tế

Trong bối cảnh toàn cầu đang gấp rút chống lại biến đổi khí hậu, việc chuyển đổi từ xe sử dụng động cơ đốt trong sang xe điện được xem là một hướng đi tất yếu. Tại Việt Nam, các chiến dịch truyền thông về xe điện đang diễn ra rầm rộ. Các thương hiệu nội địa như VinFast được đẩy mạnh quảng bá, trạm sạc điện mọc lên ở một số khu vực trung tâm, và nhiều người bắt đầu nghĩ đến chuyện “đổi xăng lấy điện” như một cách bắt kịp tương lai.

Nhưng đi cùng với giấc mơ ấy, lại là nỗi lo âm ỉ của hàng triệu người dân lao động: Liệu họ có nằm trong kế hoạch “xanh hóa” ấy không? Hay họ sẽ bị bỏ lại phía sau, bị buộc phải thay đổi khi chưa đủ điều kiện?

2. Chiếc xe xăng cũ và miếng cơm manh áo

Với nhiều người, chiếc xe máy không chỉ là phương tiện đi lại, mà còn là công cụ kiếm sống mỗi ngày. Một chú xe ôm lớn tuổi, chiếc Honda Wave đã cũ kỹ, chạy Grab cả ngày chỉ để kiếm vài trăm nghìn. Một cô công nhân thuê trọ, sáng chở con đi học, chiều đi làm, tối tranh thủ bán hàng online – chiếc xe số đời đầu là tài sản lớn nhất.

Giờ đây, với chính sách “hạn chế dần xe xăng, khuyến khích xe điện”, họ được hỏi (hoặc bị buộc) đổi sang xe điện. Nhưng chiếc xe điện rẻ nhất của VinFast hiện nay cũng khoảng 20–25 triệu đồng. Với người dân sống từng ngày, khoản tiền đó là cả một gia tài.

Chưa kể chi phí sạc, bảo trì, và sự bỡ ngỡ với công nghệ mới khiến họ cảm thấy xa lạ, khó tiếp cận. Và nếu họ không đổi xe – liệu có bị phạt, bị hạn chế lưu thông, hay thậm chí mất đi kế sinh nhai?

3. Khi điện không còn là thứ “chắc chắn”

Cúp điện không phải là chuyện hiếm ở Việt Nam. Những ngày nắng nóng, lịch cúp điện luân phiên được đăng tải như cơm bữa. Ở nông thôn, vùng sâu vùng xa, tình trạng mất điện đột ngột xảy ra thường xuyên. Ngay cả ở ngoại thành Hà Nội, TP.HCM – người dân vẫn phải chuẩn bị sẵn quạt tay, đèn sạc, hoặc máy phát điện để ứng phó.

Giờ đây, nếu xe điện trở thành phương tiện chính, khi mất điện – người dân sẽ làm gì? Không có điện, không sạc được – người chạy xe công nghệ nghỉ việc? Người đi làm trễ giờ? Bệnh nhân không đến bệnh viện kịp?

Một đất nước chưa đảm bảo nguồn điện ổn định thì không thể bắt buộc toàn dân phải lệ thuộc vào nguồn năng lượng đó để di chuyển.

4. Hạ tầng trạm sạc – có nhưng chưa đủ

Hãy thử đi qua các khu dân cư bình dân, các dãy nhà trọ, khu công nhân – liệu có thấy trạm sạc xe điện nào không? Câu trả lời phần lớn là: Không.

Các trạm sạc hiện nay tập trung ở trung tâm thương mại, các tuyến đường lớn, hoặc khu nhà giàu. Trong khi đó, những nơi đông đúc người lao động lại gần như không có trạm sạc nào. Và nếu có, thì khả năng mất điện cục bộ cũng là điều thường xảy ra.

Một số người sống ở chung cư cũ, nhà trọ nhỏ, cũng không có ổ cắm riêng, càng không thể kéo dây sạc xe về phòng. Việc sạc nhờ hàng xóm hay chủ trọ lại tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ, tranh chấp điện sinh hoạt.

5. Ai đang hưởng lợi từ cuộc chuyển đổi này?

Rõ ràng, người hưởng lợi nhiều nhất từ chính sách “xe điện hóa” là các tập đoàn sản xuất xe điện, đặc biệt là những đơn vị nội địa như VinFast – vốn đang được quảng bá như biểu tượng công nghệ mới của Việt Nam.

Ngoài ra, các công ty xây dựng trạm sạc, cung cấp thiết bị, sản xuất pin, cũng đứng trước cơ hội làm ăn lớn. Khi xe điện lên ngôi, nhu cầu bảo trì, linh kiện, và dịch vụ kỹ thuật sẽ trở thành ngành công nghiệp mới béo bở.

Còn người dân? Họ không có lựa chọn. Họ không có tiếng nói trong quá trình ra chính sách. Họ chỉ biết cúi đầu chấp nhận, hoặc cố gắng thích nghi khi bị đẩy vào tình thế bắt buộc.

6. Vấn đề không nằm ở xe điện, mà nằm ở công bằng

Chúng ta không phản đối xe điện. Chúng ta không phủ nhận tiến bộ công nghệ. Nhưng vấn đề ở đây là việc chuyển đổi này có công bằng với tất cả người dân hay không?

Một xã hội văn minh không thể tồn tại nếu người nghèo bị bỏ lại phía sau. Một chính sách tốt không thể gọi là tốt nếu nó chỉ có lợi cho người giàu, cho doanh nghiệp, mà khiến người lao động nghèo thêm gánh nặng.

Xe điện là tương lai – nhưng tương lai đó phải bao gồm cả người nghèo, cả những chú bác chạy Grab U60, cả những người phụ nữ nuôi con một mình, cả những người chưa từng dùng ứng dụng ngân hàng điện tử.

7. Giải pháp nào cho một cuộc chuyển đổi công bằng hơn?

Để đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau, nhà nước và doanh nghiệp cần:

• Có chính sách trợ giá, đổi xe xăng cũ lấy xe điện mới với hỗ trợ từ ngân sách.
• Cho phép trả góp không lãi suất cho người nghèo, người có thu nhập thấp.
• Mở rộng mạng lưới trạm sạc miễn phí tại các khu dân cư bình dân, nhà trọ.
• Không cấm đột ngột xe xăng, mà nên có lộ trình chuyển đổi 5–10 năm.
• Ổn định nguồn cung điện trước khi yêu cầu toàn dân chuyển sang xe điện.
• Lắng nghe người dân trước khi ban hành chính sách.

8. Kết luận: Một xã hội tiến bộ không thể thiếu công bằng

Xe điện là tương lai. Nhưng nếu chỉ có doanh nghiệp giàu có tiến về phía trước, còn hàng triệu người dân nghèo bị tụt lại phía sau, thì đó không phải là “tương lai” – mà là một sự phân hóa xã hội được hợp pháp hóa.

Công bằng xã hội phải là nền tảng cho mọi chính sách. Nếu chúng ta thật sự muốn một Việt Nam hiện đại, xanh, sạch và bền vững, thì người nghèo cũng phải có một chỗ trong giấc mơ tương lai ấy.

xedien #xexang #cupdien #nguoingheo #grab #vinfast #xecongnghe #congbangxahoi